RAHİM İÇİ ARAÇ HAKKINDA BİLİNMESİ GEREKENLER!

Rahim içi araç yani bilinen adıyla spiral, istenmeyen gebelikleri önlemek için en yaygın olarak başvurulan korunma yöntemlerden biri. Medicana Çamlıca Hastanesi Kadın Hastalıkları ve Doğum Uzmanı Op. Dr. Esra Rahime Çabuk rahim içi araçlar hakkında bilinmesi gerekenleri anlattı.

Aile planlaması, çiftlerin istedikleri sayıda çocuğa, istedikleri zamanda sahip olmalarını sağlar; temel olarak modern ve modern olmayan yöntemler olarak ikiye ayrılır. Rahim içi araç (RİA) veya alışıldık adıyla spiral modern yöntemler içinde sık kullanılan, güvenilir olanlardan biridir. Rahim içi araçlar çoğunlukla T şeklinde plastikten oluşurlar, küçük ve esnektirler. Bakır içeren ve progesteron hormonu içeren iki tipi vardır. Hormon içeren ikinci tipi rahim içi sistem olarak da tanımlanır ve korunma dışında tedavi amaçlı da kullanılır.

RİA’nın hikayesi:

Milattan önce Bedevi Arapların, develerini gebelikten korumak için rahimlerinin içini taşla doldurdukları rivayet edilir. Hipokrat, rahim içine konan küçük cisimlerin gebelikten koruyabileceğini söyler. Ancak bu metodun geçerlilik kazanması için 2 bin yılın geçmesi gerekti. 19. yüzyıl sonlarında modern olarak geliştirilmeye başlanan RİA altın, gümüş ve sadece plastik kullanılan evrelerden geçti. Plastikten oluşan, sarmal, rahim içini tümüyle kaplayan şekli 1970’lerde geliştirildi ve spiral olarak adlandırıldı. Bakır iyonlarının sperm öldürücü özelliği saptanıp, plastik ince bakırla kaplanarak uygulanmaya başlanınca koruyuculuğu yüzde 95’in üzerine çıktı ve kullanımı hızla yaygınlaşmaya başladı.

RİA’nın etki mekanizması:

Bakırlı RİA spermlerin yumurtaya ulaşmasını engeller. Spermlerin ölmesini veya hasar görmesini sağlayan uterus içinde bakır iyonlarının, beyaz kan hücrelerinin ve enzimlerin oluşturduğu sıvıdır. Hormonlu RİA ise rahim ağzındaki mukusun kalınlaşmasını sağlayarak spermin ilerlemesini engeller. Aynı zamanda rahim içinde endometrium denilen zarı incelterek döllenmiş yumurtanın rahim içine yerleşmesini zorlaştırır.

RİA’nın yerleştirilmesi:

Gebelik ve pelvik enfeksiyon olmadığından emin olunduğu her durumda takılabilir. Adetli olunması tercih edilir, çoğunlukla anestezi gerektirmez, uygulama birkaç dakika sürer ve hekim tarafından yapılır. Doğumdan hemen sonra takılabilir ya da 6 hafta beklemek gerekir. Enfeksiyon bulgusu yoksa düşüklerden hemen sonra takılabilir.

RİA doğum kontrol yöntemi olarak kimler için uygundur:

Uzun süreli korunmak isteyen, hormonal yöntem kullanmak istemeyen, cinsel yolla bulaşan hastalık riski taşımayan, tercihen daha önce doğum yapmış kadınlar ve emziren anneler rahim içi araç yöntemi için uygun adaylardır. RİA, korunmasız ilişki sonrası 5 gün içinde takılırsa acil korunma yöntemi olarak da kullanılabilir.

RİA kimlere uygulanmaz:

Tanısı konmamış vajinal kanaması olanlar, genital yol kanseri hastaları (rahim ve rahim ağzı kanseri gibi), pelvik iltihabi hastalığı olanlar, doğumsal rahim anomalisi olan veya rahim içinde şekil bozukluğu yapan miyom gibi urları olan kadınlara RİA takılmamalı. Bakırlı RİA’lar bakır depolama hastalığı veya kanamaya eğilim yaratan sistemik hastalığı olanlara da takılamaz.

RİA’nın avantajları:

Güvenli bir yöntemdir, başarı oranı hormonlu olanda biraz daha yüksek olmakla birlikte yüzde 99 civarındadır. Cinsel ilişkiye bağlı bir yöntem değildir. Emziren anneler kullanabilir. Takıldığı anda koruma başlar, çıkarıldığı an doğurganlık geri döner. Hormonlu RİA’ların endometriyozis gibi ağrılı durumlarda ve aşırı adet görenlerde şikayetleri azaltıcı etkisi vardır.

RİA’nın dezavantajları:

Cinsel yolla bulaşan hastalıklara karşı korumaz, doktor tarafından takılır ve yine doktor tarafından çıkarılması gerekir. Özellikle hormonlu olanların maliyeti yüksektir.

RİA’nın yan etkileri:

Adet kanamasını etkilerler. Bakırlı olanlar kanamayı ve ağrıları arttırabilir. Lekelenme tarzında ara kanama olabilir. İlk 3 aydan sonra şikayetler azalır. Hormonlu RİA ise kanamayı azaltır, hatta bazen ortadan kaldırabilir. Nadiren takılma sırasında rahim zarar görebilir, bu durumda hemen çıkarılmalıdır. 100 takılan RİA’dan ikisi yerinden oynar. Çoğunlukla ilk 2-3 ay içinde görülür, hiç doğurmamışlarda veya hemen doğum sonrası takılanlarda daha sıktır. Kaydığında artık koruyucu özelliğini kaybeder. Hormonlu RİA’lar yumurtalık kistlerine neden olabilirler. İçerdiği progesteron bazen geçici de olsa memelerde hassasiyet, akne, baş ağrısına neden olabilir.

RİA uygulama sonrası takip:

İlk kontrol takıldıktan bir ay sonra yapılır, ardından ise yılda bir kez yeterlidir. Kadın RİA’nın ipini her ay adetten sonra kontrol edebilir. Bakırlı olanlar 10 yıl, hormonlu olan 5 yıl kullanılabilir. 40 yaşından sonra takıldığında menopoz sonrasına kadar çıkarılmadan kalması önerilir.

RİA ile gebe kalındığında ne yapılmalı:

Hemen çıkarılmalıdır. Gebelik RİA ile devam ettiğinde düşük ve erken doğum riski ciddi olarak artar. RİA bebekte sakatlığa neden olmaz. Hasta riskler konusunda ayrıntılı olarak bilgilendirilmelidir.