YAŞLILIK MI, EMEKLİLİK Mİ?

Dünya Sağlık Örgütüne göre 65 yaş ve üstündeki bireyler yaşlıdır.

Dünya Sağlık Örgütü, kronolojik yaşın sınırını tanımlamaktadır. Yaşın ilerlemesiyle birlikte doku ve organlarda oluşan yaşlanma ise biyolojik yaşlanmadır. Toplumsal değerler ve kültürel yapı da yaşlının ve yaşlılığın yerini belirlemektedir. Bu kavram toplumun gelişmişlik düzeyiyle de yakından alakalıdır. 

Emeklilik, kişinin hayat içerisindeki önemli değişim dönemlerinden biridir ve sıklıkla yaşlıların karşılaştığı ilk büyük değişimdir. Çalışan bir birey emeklilik günlerinin gelmesini arzu eder, ne zaman emekli olurum hesaplamalarını zaman zaman yapar.

Emekli olan kişinin geliri düşecektir.  Emeklilikle birlikte oluşan gelir kaybı ile birlikte  sosyal rol ve yetkileri de değişecektir. Burada önemli olan bu duruma uyum sağlayabilmektir. Emeklilikle birlikte yaşanan bu kayıplara uyum sağlayamayan bireyler, kendilerini değersiz, önemsiz, yalnız, boşlukta ve çaresiz hissedebilirler. Hayatlarının geri kalanını planlamakta güçlük çekebilirler. Yakınlarına yük oldukları hissine kapılır ve bazen de onlara karşı öfkeli tavırlar sergileyebilirler. Oysa emeklilikle birlikte ortaya çıkan güçlü duygular tanınıp bu yeni duruma uyum sağlandığında, emeklilik bireyin kişisel gelişimini ve hayata yeni bir bakış açısı getirebilmesini sağlayacaktır. 

Emeklilik ve yaşlılıkla ilgili kısa açıklamalardan sonra şimdi de Türkiye’deki emeklilik şartlarına biraz değinelim. Kadınların emeklilik şartları ile erkeklerin emeklilik şartlarında az da olsa bazı farklılıklar göstermektedir. Kısmi emeklilik ve tam emeklilik kavramlarına da biraz göz atmak gerekiyor. Buna göre; 

Kadınlar 3600 gün için emeklilik en erken 08.09.1981 tarihinden önce işe girmiş ise, 3600 prim günü ve 50 yaşını doldurduktan sonra şart aranmaksızın emekli olabiliyorlar.

Erkekler ise 08.09.1976 tarihinden önce ilk defa sigortalı olmuşlarsa, 3600 prim günü ve 55 yaşını doldurarak emekli olabiliyorlar.   

Dinamik yapıya sahip sosyal güvenlik mevzuatında teknik anlamda uzun vadeli sigorta kollarından kişilere belirli ödemelerin yapılabilmesi için belli koşulların sağlanması gerekmektedir.

Sigortalılık süresi, sigortalının malullük, yaşlılık ve ölüm sigortalarına bağlı olarak ilk defa çalışmaya başladığı tarih ile tahsis yapılması için yazılı istekte (emeklilik talebinde) bulunduğu tarih, ölen sigortalılar için de ölüm tarihi arasında geçen süre olarak dikkate alınmaktadır.

Prim ödeme gün sayısı; malullük, yaşlılık ve ölüm sigortalarına tabi olarak geçen sürelere ait gün sayısını ifade etmektedir.

24.05.2002 tarihinden geçerli olmak üzere 4759 sayılı Kanunla geçici 81. maddenin (C) bendinin (a) alt bendinde yapılan değişiklikle, sigortalıların 15 yıl, 50/55 yaş, 3600 gün şartına göre 08.09.1999 tarihi olan yaşlılık aylığına hak kazanma koşulları 23.05.2002 tarihi olarak değiştirilmiştir. Ayrıca, bu tarihten sonra emekli olacak sigortalılar için 15 yıl, 3600 gün ve 50/55 yaş şartı kademelendirilmiştir. 

Buna göre, 23.05.2002 tarihinde 15 yıl sigortalılık süresi, 50/55 yaşı ve 3600 gün malullük, yaşlılık ve ölüm sigortaları primi bulunan sigortalılar, belirtilen tarihten sonra istedikleri zaman tahsis talebinde bulunmaları halinde yaşlılık aylığına hak kazanabilmektedirler. 23.05.2002 tarihi itibariyle söz konusu şartların yerine gelip gelmediğinin tespiti yapılırken yine 18 yaş uygulamasına dikkat edilmektedir. 

23.05.2002 tarihinde hak kazanma şartlarını yerine getiremeyen sigortalılar, bu şartları aşağıdaki tabloda yer alan hangi tarih aralığında yerine getirirse o yaşlarda aylığa hak kazanmaktadırlar. Sigortalının yaşlılık aylığına hak kazanacağı kademeli yaş haddi; bu şartların (50/55 yaş + 15 yıl + 3600 gün) yerine geldiği tarihin bulunduğu kademeli sürece göre belirlenir.

Yaşlılık Aylığına Hak Kazanma Şartları

Sigortalıların yaşlılık sigortasından aylığa hak kazanma şartları;

-    08.09.1999 (hariç) tarihinden önce sigortalı olanlar,

-    08.09.1999 (dahil) ila 30/04/2008 (dahil) tarihleri arasında sigortalı olanlar,

-    01.05.2008 ve sonrasında sigortalı olanlar, şeklinde farklılaşmaktadır. 

4/1-(a) kapsamında hizmet akdine tabi olarak 08.09.1999 tarihinden önce sigortalı olarak çalışmaya başlayan ve 08.09.1999 tarihi itibariyle kadın sigortalılar için 18 yıl (08.09.1981 tarihinden önce sigortalı olanlar), erkek sigortalılar için 23 yıl (08.09.1976 tarihinden önce sigortalı olanlar) ve daha fazla sigortalılık süresi olan sigortalıların yaşlılık aylığına hak kazanabilmeleri için; 

-    Kadın ise 50, erkek ise 55 yaşını doldurmuş olması ve en az 5000 gün,

-    Kadın ise 50, erkek ise 55 yaşını doldurmuş olması, 15 yıldan beri sigortalı bulunması ve en az 3600 gün,

-    Kadın ise 50, erkek ise 55 yaşını doldurmamış olmakla beraber, kadın ise 20, erkek ise 25 yıldan beri sigortalı bulunması ve en az 5000 gün, malullük, yaşlılık ve ölüm sigortaları primi ödemiş olma şartlarını yerine getirmeleri gerekmektedir. 

4759 sayılı Kanunun 3. maddesiyle 506 sayılı Kanunun geçici 81. maddesinin birinci fıkrasının (B) bendinde yapılan değişiklikle 23.05.2002 tarihi itibariyle belirlenecek olan sigortalılık sürelerine göre, sigortalıların yaşlılık aylığına hak kazanma koşulları yeniden belirlenmiştir.

Bu bende göre yaşlılık aylığına hak kazanma koşullarının belirlenmesinde 18 yaş uygulamasına bakılmaksızın ilk işe giriş tarihine göre yaş, prim ödeme gün sayısı ve sigortalılık süresi koşullarına bakılır. Ancak, sigortalılık süresi koşulunun tahsis talep tarihinde yerine gelip gelmediği incelenirken, 18 yaş uygulaması dikkate alınarak tespit yapılır.

Yaşlılık Aylığına Hak Kazanma Şartları (Kadınlar)

Yaşlılık Aylığına Hak Kazanma Şartları (Erkekler)

Emekli aylığı, kişilerin sigortalı olarak prim ödemelerini yaptıkları zaman, belirli bir yaşa geldiklerinde SGK kurumu tarafından verilen maaştır.

Yaşlılık aylığı ise, 65 yaşından üzeri olan bir kişinin, emekli olmak için şartlara uygun değilse, emeklilik dışında alacağı devlet yardım parasıdır. 

Çalışma yaşamları boyunca ülkemizin gelişimine büyük katkısı olan emeklilerimizin, emeklilik haklarını en iyi şekilde kullanabilmeleri, sosyal devletin önde gelen görevleri arasındadır. Söz konusu görevleri yerine getirmek amacıyla öncelikle tüm bireylere eşit kapsam ve kalitede sosyal güvenlik hizmeti verilen bir yapının oluşturulması için hazırlanan 5510 sayılı Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanunu ile norm ve standart birliği sağlanmıştır. 

Dinamik yapıya sahip sosyal güvenlik mevzuatında teknik anlamda uzun vadeli sigorta kollarından kişilere belirli ödemelerin yapılabilmesi için belli koşulların sağlanması gerekmektedir.

[email protected]