14 Mayıs seçimlerine ‘ittifak’ damga vuracak

2023 seçimlerine giderken, Türkiye'nin eski ve önemli siyasi dinamiği olan koalisyon hükümetleri ile 2018’den itibaren yapılan ittifaklara mercek tuttuk.

İTTİFAKLAR İLK KEZ 2018 YAPILDI

Seçim ittifakı, siyasi partilerin seçime giderken belirli amaç doğrultusunda kurdukları birliktelik olarak tanımlanıyor. Seçim öncesi kurulan ittifakların önü parlamenter sistemden cumhurbaşkanlığı hükümeti sistemine geçişle açılmıştı. Bu düzenlemenin ardından ilk kez 2018 seçimlerinde ittifaklar kuruldu. 2018 seçimlerinde AK Parti, MHP, BBP'den oluşan Cumhur İttifakı ile CHP, İyi Parti, Saadet Partisi ve Demokrat Parti’den oluşan Millet İttifakı yarışmıştı.

MİLLET İTTİFAKI...

2022 yılının Şubat ayında CHP, İyi Parti, Saadet Partisi, Demokrat Parti ile yeni kurulan siyasi partiler DEVA Partisi ve Gelecek Partisi bir araya gelerek ilk toplantısını yaptı. "Altılı Masa" görüşmeleri olarak anılan bu toplantılar bir yıl boyunca sürdü. Ardından altı siyasi parti Millet İttifakı çatısı altında birleşti. İttifak, "Ortak Politikalar Mutabakat Metni" imzaladı, CHP Genel Başkanı Kemal Kılıçdaroğlu’nun cumhurbaşkanı adaylığı konusunda uzlaştı.

CUMHUR İTTİFAKI...

Cumhur İttifakı da Yeniden Refah Partisi’nin katılması ile genişledi, DSP ve HÜDA PAR ise Cumhur İttifakı'nı destekleme kararı aldı. DSP'nin üç, HÜDA PAR'ın ise dört adayı AK Parti listesinden aday gösterildi.

İTTİFAKLAR NEDEN KURULUYOR?

Kimi görüşlere göre, yeni hükümet sistemi partileri ittifak yapmaya mecbur bırakıyor. Cumhurbaşkanı seçilebilmek için yüzde 50 artı bir zorunluluğunun olması, bu mecburiyete işaret eden düzenlemeler arasında gösteriliyor. Diğer unsur ise seçim barajı. AK Parti ve MHP’nin 2022 yılında seçim kanununda yaptığı başka bir değişiklikle yüzde 10 olan seçim barajı yüzde 7’ye düşürüldü. İttifak sistemi ile birlikte ittifakın aldığı oy yüzde 7 ülke barajını geçerse ittifak içerisinde yer alan partilerin hepsi barajı aşmış sayılacak.

İŞTE İLK KOALİSYON HÜKÜMETİ

Türkiye demokrasi tarihi, koalisyon yönetimiyle ilk defa 27 Mayıs 1960 askeri darbesi sonrasında kurulan CHP ve Adalet Partisi hükümetiyle birlikte tanıştı. 25 Haziran 1962 tarihinde başka bir koalisyon hükümeti kuruldu. 1963 yılına kadar görev yapan ikinci koalisyon hükümeti CHP, Yeni Türkiye Partisi ve Cumhuriyetçi Köylü Millet Partisi arasında kurulmuştu.

1980 DÖNEMİ

CHP ve MSP koalisyonu uzun sürmüyor. Hükümet ortakları arasında yaşanan fikir ayrılıkları nedeniyle 17 Kasım 1974 tarihinde Ecevit başbakanlıktan istifa ediyor. Ancak Ecevit’in beklediği gibi erken seçim ilan edilmiyor; milletvekilliği ve Cumhuriyet Senatosu üyeliği yapmış olan Sadi Irmak hükümeti kurmakla görevlendiriliyor. Sadi Irmak, 31 Mart 1975'te başbakanlık görevini Süleyman Demirel hükümetine bırakıyor. Adalet Partisi, MSP, CGP ve MHP’nin yer aldığı bu hükümet “Birinci Milliyetçi Cephe Hükümeti” olarak da anılıyor.  1977 seçimlerinde Bülent Ecevit başkanlığındaki CHP yüzde 41,4 oranında oy almasına rağmen mecliste sahip olduğu milletvekili sayısı tek başına hükümet kurmasına yetmiyordu. Ecevit'in diğer partilerle uzlaşı sağlayamadığı için koalisyon girişimleri de sonuçsuz kaldı. Daha sonra hükümet kurma görevi Adalet Partisi başkanı Süleyman Demirel'e verildi. Demirel'in girişimleri sonucu AP, MSP ve MHP'den oluşan "İkinci Milliyetçi Cephe Hükümeti" koalisyonu kuruluyor. Ancak "Güneş Motel vakası" olarak bilinen olay yaşanıyor. Florya'daki Güneş Motel'de yapılan görüşmelerle birlikte AP'den istifa eden 11 vekil Ecevit'i destekleme kararı alıyor. Bunun üzerine İkinci Milliyetçi Cephe Hükümeti meclise verilen gensoru neticesinde düşürülüyor. 12 Eylül 1980 askeri darbesine kadar tam dört kez Ecevit ve Demirel dönüşümlü olarak hükümet kuruyor.

1990’LARDA KOALİSYONLAR...

1990'lı yıllarda da Türkiye'de önemli krizler yaşandı. 21 Kasım 1991 tarihinde Doğruyol Partisi (DYP) ve Sosyal Demokrat Halk Partisi (SHP) koalisyonu kuruluyor. Eski Başbakan Tansu Çiller’in 1995’te beş ay süreyle kurduğu hükümet ve Bülent Ecevit’in 1999’da dört ay süreyle kurduğu hükümet dışında, 2002 yılına kadar tam 11 yıl Türkiye koalisyon hükümetleriyle yönetiliyor.  Doç. Dr. Hasret Dikici Bilgin, o dönem yaşanan yolsuzluklar ve koalisyondaki partilerin birbirine yönelik ağır ithamları nedeniyle koalisyon hükümetlerinin başarısızlık olarak görülmesinde etken olduğuna işaret ediyor. 90’lı yıllarda gazeteci, siyasetçi ve akademisyenler başta olmak üzere pek çok faili meçhul cinayet yaşanıyor. 1990-1996 yılları arasında enflasyon yüzde 78,7 düzeyine çıkıyor. 17 Ağustos 1999 Gölcük Depremi’nde yaşanan aksaklıklardan üç aydır görevde olan koalisyon hükümeti sorumlu tutuluyor.

Haber Merkezi – İstanbul Gündemi